W samo południe w minioną sobotę rozpoczęło się karnawałowe spotkanie z sambą brazylijską w gościnnych podwojach Mediateki. Wykład, pokaz i warsztaty samby dały uczestnikom szansę lepiej zrozumieć tradycję świętowania karnawału w największym kraju Ameryki Południowej.
Jak się okazuje, karnawał brazylijski od niedawna dopiero związany jest z sambą, choć dzisiaj w sposób naturalny go z nią łączymy. Portugalczycy w Brazylii tradycyjnie świętowali karnawał na ulicach, obrzucając się mąką, jajkami i owocami. Pod koniec XVIII wieku już wszystkie klasy społeczne, włączając w to niewolników, brały udział w tego typu ulicznych, i czasem niebezpiecznych, zabawach.
W połowie XIX wieku do Brazylii zaczęła przenikać najpierw wenecka, a potem francuska tradycja karnawałowa – na twarze zakładano karnawałowe maski i obrzucano się serpentynami i confetti. Karnawał związany z pokazami samby to wynalazek współczesności. Pierwsze przemarsze szkół samby ulicami miasta rozpoczęły się dopiero w latach 20-tych XX wieku.
Dwa rodzaje samby
Przede wszystkim należy dokonać rozróżnienia na dwa odmienne rodzaje samby: samba de roda i samba towarzyska. Samba towarzyska wywodzi się z samba de roda, przypomina ją ruchem bioder w tańcu i podobieństwem kroków tanecznych, ale ma charakter zeuropeizowany. Zalicza się do pięciu podstawowych tańców towarzyskich latynoamerykańskich, obok rumby, cza-czy, paso doble i jive’a.
Natomiast podczas brazylijskiego karnawału, tym co magnetyzuje i przyciąga widzów jest samba de roda, bardziej „pierwotna”, oryginalna forma samby.
Podobnie jak capoeira, samba de roda powstała na bazie religijnych, zrytualizowanych tańców plemion afrykańskich, a jej rozwój zapoczątkowany został wraz ze skolonizowaniem Brazylii przez Portugalczyków. I tak jak capoeira, samba powstawała pierwotnie w wioskach niewolników, którzy zbierali się w kręgu (roda znaczy po portugalsku krąg) i przy akompaniamencie śpiewu, klaskania i gry na tradycyjnych instrumentach wykonywali sambę.
Pierwsza szkoła samby
Ojczyzną samby w dzisiejszej formie nie jest bynajmniej Rio de Janeiro, choć z Rio sambę powszechnie kojarzymy, ale region wokół miasta będącego pierwszą stolicą Brazylii – Salvador. Wraz z przenosinami stolicy w drugiej połowie XVIII wieku, kultura samby zaczęła się również stopniowo przenosić do biedniejszych dzielnic Rio.
W 1928 roku powstała pierwsza oficjalna szkoła samby, istniejąca do dzisiaj, i stopniowo karnawał w Brazylii zaczął przybierać podobny charakter jak obecnie. Podczas tradycyjnych ulicznych przemarszów karnawałowych zaczęły występować kolejne szkoły samby, a z czasem zjawisko przybrało postać ulicznej rywalizacji tanecznej, w której poszczególne ulice walczą o palmę pierwszeństwa.
Sambodron, a przemarsze uliczne
W związku z rozrastaniem się pokazów i ich ogromną popularnością, coraz bardziej kłopotliwa stawała się organizacja karnawału w mieście. Dlatego też od lat 80-tych rywalizacja taneczna w Rio de Janeiro przeniesiona została na Sambodrom – 800-metrową aleję, specjalnie pod tym kątem zaprojektowaną. W ostatnim jednak czasie tradycja tanecznych przemarszów ulicznych powoli powraca.
Wracając do Mediateki – wykład na temat samby i brazylijskiego karnawału wzbogacony został o pokaz samby brazylijskiej w wykonaniu niezwykle efektownie ubranych tancerek, a następnie rozpoczęły się warsztaty dla chętnych i odważnych. W warsztatach brała również udział grodziska grupa Capoeira Camangula, ponieważ samba niejednokrotnie jest częścią rytuałów związanych z capoeirą – po pozorowanej tanecznej walce w kręgu, w tym samym kręgu tańczy się samba de roda .
Tekst i foto:
Sylwia Pańków
Comments are closed.