Tradycja i symbolika

Wielkanoc to najważniejsze święto dla chrześcijan. Jest świętem ruchomy, które w Kościele katolickim wypada w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni Księżyca. W Kościele zachodnim i wschodnim nieco inaczej wyliczana jest data tego święta i tylko raz na jakiś czas przypada w tym samym terminie. Tak było w 2014 roku. Przeważnie prawosławni świętują zmartwychwstanie Jezusa później, maksymalnie nawet pięć tygodni po katolikach. W tym roku Wielkanoc przypada na 1 kwietnia.

Nadchodzącym Świętom Wielkanocnym towarzyszy wiele obrzędów o wielowiekowej tradycji. Niektóre zwyczaje kultywowane są we wszystkich regionach Polski, inne obchodzone są tylko lokalnie. Jednak przesłanie wielkanocne wszędzie pozostaje takie samo.

Święconka

Wielka Sobota to dzień święconego, zwyczaj znany i obchodzony już w czasach pogańskich. Choć na przestrzeni wieków zmieniał się sposób świętowania, tradycja i symbolika przetrwała do czasów współczesnych.

Koszyczek wielkanocny, w którym święcimy pokarmy może mieć rozmaite kształty, rozmiary i ozdoby. Jednak jego zawartość powinna uwzględniać tradycję.

Głównym symbolem Świąt Wielkanocnych i nieodłącznym elementem święconki jest baranek wielkanocny. Symbolizuje on zwycięstwo Jezusa Chrystusa nad grzechem i śmiercią.

Wśród pokarmów, które włożymy do koszyka nie powinno zabraknąć symbolu dostatku – mięsa i wędlin oraz soli, znaku oczyszczenia. Niezbędnym, choć już zapomnianym składnikiem wielkanocnego koszyka jest również chrzan – symbol zdrowia i siły, oraz ser, który ma zapewnić zgodę pomiędzy człowiekiem a siłami przyrody.

Zajączek jest stosunkowo nową „postacią” w wielkanocnym koszyku. Przywędrował do nas z Niemiec, gdzie istnieje zwyczaj obdarowywania dzieci łakociami w Święta Wielkanocne. W Polsce zaś od wieków na znak doskonałości i umiejętności królowała baba wielkanocna.

Wielkanocne jajko

Niezbędnym składnikiem wielkanocnego koszyka powinno być również jajko, symbol nowego życia i płodności. Tradycja pisanek i dzielenia się święconym jajkiem sięga daleko w przeszłość. Już starożytni Persowie wiosną darowali swoim bliskim czerwone pisanki, które odpędzały złe uroki. Zwyczaj ten przyjęli od nich Grecy i Rzymianie.

Dla chrześcijan jajko jest przede wszystkim symbolem odrodzenia, a dzielenie się nim z rodziną zapewnia szczęście i miłość najbliższych.

Wielkanoc na Mazowszu

Ile jest regionów Polski, tyle jest zwyczajów i sposobów obchodzenia Świąt Wielkanocnych. Od wieków na Mazowszu Wielkanoc świętowana jest bardzo uroczyście i dostojnie. Chociaż tradycja świąteczna w tym regionie jest różnorodna i często przeplata się z innymi zwyczajami, historykom udało się wyodrębnić cechy wspólne mazowieckiej Wielkanocy.

W Wielką Niedzielę, po zakończonej rezurekcji każdy gospodarz starał się jak najszybciej wrócić do domu. Jak powszechnie wierzono temu, kto przyjedzie pierwszy najlepiej obrodzą plony. Po powrocie do domu gospodarz nalewał na talerz trochę wody poświęconej w Wielką Sobotę i dla ochrony przed suszą oraz wszelkim złem pokrapiał swoje domostwo.

Na niedzielnym uroczystym śniadaniu nie mogło zabraknąć barszczu czerwonego. Stanowiło to prawdziwy ewenement w skali Polskich zwyczajów.

Tekst i foto: Kinga Rochalska, (mg)