Przypomnijmy może, że Uniwersytet Otwarty „Pokolenia” w Podkowie Leśnej – odpowiednik Uniwersytetów Trzeciego Wieku w innych miejscowościach – działa już długich kilkanaście lat. Od początku osią jego działalności były i są nadal wykłady specjalistów z najróżniejszych ciekawych dziedzin
Rok, w który wchodzimy, 2021, zainaugurowany został wykładem online dr Justyny Turek pt. „Bollywood – indyjska kinematografia”. Idealnie na czasie, bo jakkolwiek by było, mamy jednak czas karnawału, a wyróżnikiem filmów Bollywood jest zbiorowy taniec.
Tytułem wyjaśnienia – skąd tak wiele tańca w indyjskim kinie? Współczesny taniec indyjski, w tym bollywoodzki, rozwinął się z indyjskich tańców klasycznych. Te zaś miały początki sakralne, rozkwitły w świątyniach, dojrzewały w pałacach. Zatem taniec w Indiach to nie lekka rozrywka, ale fundamenty indyjskiej kultury – hinduistyczna religia i mitologia, opowieści o bóstwach. Ze względu na duże zróżnicowanie językowe na obszarze Indii, indyjskie tańce to tradycyjna metoda opowiadania historii: ruchem, gestem, mimiką, bo te komunikują pozawerbalnie.
„Ku pokrzepieniu serc”
Zaczynając jednak od początków kina w Indiach, symboliczna data to rok 1896 i pierwszy film braci Lumière wyświetlony wtedy w Bombaju. A więc kinematografia przybyła do Indii z Europy za sprawą kolonizacji brytyjskiej.
A jednak pierwsze filmy indyjskie, te z okresu kina niemego, zapoczątkowane w roku 1913, wyrażały idee hinduskiego ruchu nacjonalistycznego, ruchu tożsamościowego i dążenie do suwerenności, do wyzwolenia spod panowania brytyjskiego. Były to filmy „ku pokrzepieniu serc”, podtrzymujące ducha waleczności o indyjską tożsamość. W latach 20. XX wieku na indyjskich ekranach pojawiły się filmy i sceny rodzajowe nawiązujące do tradycji Złotych Wieków Indii, pomiędzy IV a VI wiekiem, okresu uznanego bezsprzecznie za czas indyjskiego rozkwitu gospodarczo-kulturowego.
„Masala Movie”
W latach 50. w indyjskim kinie zaznaczyła się narracja nawiązująca do nierówności społecznych opartych na systemie kastowym. Co prawda w roku 1947 system kastowy został oficjalnie zniesiony, ale w mentalności i życiu codziennym kastowość trwała; na wielkim ekranie pojawił się zatem problem małżeństw pomiędzy kastami.
Lata 70. przyniosły indyjskiemu kinu zupełnie nowy motyw, zapożyczony wprost z kina amerykańskiego i europejskiego: na indyjskim ekranie pojawiło się po raz pierwszy „oblicze człowieka złego” i pierwiastek przemocy, kryminalna fabuła, gangsterskie sceny.
To, co jednak typowo hinduskie, to gatunek filmowy „Masala Movie” – swobodna mieszanina różnych gatunków, na wzór najpopularniejszej indyjskiej przyprawy Garam Masala: melodramat, thriller polityczny, romans i komedia romantyczna w jednym.
Produkcje wysokobudżetowe
Już w latach 80. zaczęły wyrastać w Indiach produkcje wysokobudżetowe, nastawione na publiczność zagraniczną.
W latach dwutysięcznych to właśnie taneczne musicale Bollywood stały się narzędziem kreowania wizerunku narodowego Indii. Dzięki nim Indie do dziś wysyłają w świat swoją autorską, narodową narrację: o hinduskiej codzienności, o sposobach noszenia się za pomocą tradycyjnych i europejskich strojów, o nierównościach społecznych i kastowych, o hinduskich starożytnych tradycjach zaklętych w dzisiejszym tańcu.
Produkcje Bollywood emitowane są w 90 krajach świata.
***
Aby dowiedzieć się, w jaki sposób doszło do tego, że indyjska kinematografia „uszlachetniona muzyką filmową” zyskała sobie tak liczne grono miłośników na całym świecie, warto obejrzeć cały wykład dr Justyny Turek zamieszczony na profilu fb CKiO z datą 13.01. 2021. Warto!
Sylwia Pańków
Fot. https://www.facebook.com/ckio.podkowalesna
Comments are closed.